Równowaga ekologiczna kształtująca się na naszej planecie od przeszło 3 miliardów lat została mocno zaburzona przez działalność człowieka. Degradacja środowiska, gwałtowne wymieranie pszczół, coraz mniejsza bioróżnorodność gatunków to tylko niektóre z efektów rozwoju przemysłowego. Na szczęście powstają obszary, na których przywracana jest równowaga w ekosystemie, dzięki czemu biosfera odzyskuje utraconą równowagę. 

• Co to jest biosfera?
• Jak człowiek wpływa na biosferę i największe zagrożenia dla biosfery
• Jaka jest rola pszczół w biosferze?
• Rezerwaty biosfery w Polsce

Czym jest biosfera?

W strukturze Ziemi występują trzy główne strefy geologiczne: litosfera (zewnętrzna, twarda powłoka Ziemi), hydrosfera (morza, oceany i inne zbiorniki wodne) oraz atmosfera. Obok nich występuje także czwarta – biosfera, która obejmuje wszystkie organizmy żywe oraz ich powiązania z obszarem, na którym występują.

Szacuje się, że ziemska biosfera zaczęła się kształtować około 3,5 miliarda lat temu. Możemy ją podzielić na trzy sfery: 

• fitosferę (przestrzeń życia roślin),
• zoosferę (sferę życia zwierząt)
• antroposferę (obszar, na którym żyją ludzie).

Jak człowiek wpływa na biosferę? Największe zagrożenia biosfery

Obecnie największym zagrożeniem dla roślin i zwierząt należących do ziemskiej biosfery jest człowiek i jego działalność. Czasy, w których żyliśmy w zgodzie z otaczającą go naturą, minęły wraz z rozwojem przemysłowym, zwłaszcza w XX wieku. Ów rozwój cywilizacyjny doprowadził do znacznej degradacji środowiska naturalnego m.in. przez karczowanie lasów, zwiększoną emisję dwutlenku węgla czy zanieczyszczanie wód trującymi substancjami. 

Do tych przykładów destrukcyjnej działalności człowieka należy dodać także niszczenie gleby przez kwaśne deszcze, metale ciężkie i odpady oraz zanieczyszczanie powietrza pyłami i gazami. W związku z tymi procesami w pierwszej kolejności giną rośliny, a w następstwie zwierzęta, które tracą pokarm. Takie postępowanie zakłóca, a nawet burzy delikatną równowagę ekologiczną biosfery.

Pszczoły a biosfera

Jaka jest rola pszczół w biosferze? Ogromna i niestety wciąż niedoceniana. Pszczoły, oprócz tego, że produkują drogocenny miód, zapylają ponad 75% roślin, a przenosząc nektar i pyłek, poprawiają także jakość i wielkość plonów. Zapylanie umożliwia również zachowanie bioróżnorodności i kontrolę erozji gleb. 

Od pracy pszczół zależy ¾ produkcji żywności spożywanej przez człowieka. Im mniej będzie pszczół w biosferze, tym gorsze i trudniej dostępne staną się warzywa i owoce.

Poprzez zapylanie roślin, rola pszczół w biosferze jest ogromna!

Ratowanie pszczół a ratowanie biosfery

Ze względu na coraz bardziej postępującą degradację środowiska w wyniku działalności człowieka, ginie coraz więcej gatunków roślin i zwierząt. Właściwe zapylenie roślin przez pszczoły to jedyny sposób na zachowanie bioróżnorodności, która jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania ekosystemu. Pszczoły zapylają bowiem nie tylko rośliny uprawne, dlatego ich rola powinna być doceniona przez nas wszystkich. 

Zapylanie roślin przez pszczoły jest jedynym sposobem, który pozwoli nam zwiększyć plony. Wszystkie pozostałe zabiegi stosowane po zapyleniu (regulatory wzrostu, herbi-, fungi- czy insektycydy) mają jedynie działanie pielęgnacyjne i w żaden sposób nie wpływają na ilość plonów. Kiedy wyginą pszczoły, pojawi się ogromna wyrwa w łańcuchu pokarmowym, której nie sposób będzie zapełnić.

Rezerwaty biosfery w Polsce

Rezerwaty biosfery powstały w ramach programu UNESCO MAB (ang. Man and Biosphere). Są to wyznaczone obszary chronione, zawierające cenne zasoby przyrodnicze. Zostały wyznaczone w celu wdrażania i propagowania zasad zrównoważonego rozwoju, czyli takiego, który godzi zaspokajanie potrzeb społeczeństw z ochroną ekosystemów.

Pierwszymi rezerwatami biosfery w Polsce zostały w 1977 roku trzy Parki Narodowe: Babiogórski, Białowieski i Słowiński oraz Rezerwat Przyrody Jezioro Łukajno (od 2017 roku ten rezerwat biosfery przekształcił się w duży Rezerwat Biosfery Jeziora Mazurskie). Później, w 1992 roku dołączyły kolejne rezerwaty, między innymi polsko-słowacko-ukraiński Międzynarodowy Rezerwat Biosfery “Karpaty Wschodnie” obejmujący m.in. Bieszczadzki Park Narodowy czy Park Krajobrazowy Doliny Sanu.

Inne rezerwaty biosfery w Polsce to na przykład tereny obejmujące Tatrzański Park Narodowy, Karkonoski Park Narodowy czy Park Narodowy Bory Tucholskie. W sumie do 2019 roku w Polsce powstało 11 rezerwatów biosfery, w tym kilka we współpracy z sąsiadującymi państwami.